Өй ризыгын мәктәптә ашарга ярамаячак. Роспотребнадзор белем бирү йортларындагы ашханәләр өчен яңа кагыйдәләр булдырган. Әйтик, салат ясаганчы, яшелчәләрне аш серкәсендә чылатырга туры киләчәк. Алюминий савыт-сабалар белән дә хушлашырга вакыт. Тик бу таләпләрдән генә ашханәдә тәртип үзгәрерме? «Ватаным Татарстан» газетасында Сәрия Мифтахова шул хакта язды.
Документ пешекчеләргә яңа таләпләр куя. Витринада бер сәгатьтән артык торган колбаса, сырлардан ясалган бутербродларны ашарга рөхсәт итмәячәкләр. Йомырка тәбәсе 4 сантиметрдан калын булмаска тиеш. Монысы инде балалар бакчаларына кагыла. Әрчелгән бәрәңгене краннан аккан салкын су астында биш минут тотасы. Хроник авырулары булган, шикәр чире белән интеккән балаларны табиблар һәрдаим күзәтәчәк. Яңа кагыйдәләр буенча ашханәдә 12 яшьтән кечкенәрәкләр кизү тора алмый. Өлкәнрәкләр табын әзерләргә булыша алса да, аларга яшелчә чистарту, ипи кисү, кайнар ризыкларны тарату, табак-савыт юу эшләрендә катнашырга рөхсәт ителми. Әлеге яңалыкка карата белгечләр, әти-әниләрнең фикере ничек икән?
Узган ел Арча районының Казанбаш мәктәбендә 40тан артык укучы хастаханәгә эләккән иде. Аларга кискен эчәк инфекциясе диагнозы куйдылар. Бу хәлдән соң әти-әниләр арасында, балабызны башка ашханәдә тукландырмыйбыз, үзебез ашарга биреп җибәрәчәкбез, диючеләр дә булды. Монда хәзер пешекчеләр дә, директор да башка. Ашханәдә ниләр үзгәргән? Директор Ришат Камалов әйтүенчә, әлеге очрак тормышка башкача карарга өйрәткән. “Хәзер ашханәдә ул-бу булмагае дип, куркып торабыз. Андагы тәртипне, чисталыкны көн саен күзәтәбез. Укытучылар да балаларны кулларын юмыйча ашханәгә кертми, – ди җитәкче. – Барысы да үзгәрде. Табак-савытны кул белән юмыйлар. Махсус машина куйдык. Пешекчеләр, кухня хезмәткәрләре перчатка киеп эшли. Әти-әниләр башта туклану сыйфатыннан зарланса да, хәзер тынычландылар. Барлык бала да ашханәдә туклана. Ризыкны өйдән алып килүгә каршы мин. Бар кешенең дә организмында “эчәк таякчыклары” бар. Гигиена таләпләре үтәлмәгәндә, мондый хәл теләсә кем белән килеп чыгарга мөмкин. Тагын мәктәп гаепле булачакмы? Өстәвенә, бу очракта аерым бер бүлмә булдырырга, өйдән алып килгән ризыкларны тикшереп торырга кирәк. Махсус меню нигезендә ашатабыз. Ит тә, балык та, салат та бирәбез. Әмма хәзер тавык итен бирергә куркабыз”.
Авыл җирендә мәктәпкә контейнерга ашарга тутырып йөрү дигән нәрсәне ишеткән юк. “Бездә печенье яки алма ашап утыручы балалар беркайчан да булмады. Көнгә ике мәртәбә кайнар аш бирәбез. Айга 200 сум акча җыябыз, – ди Әтнә районындагы Комыргуҗа мәктәбе директоры урынбасары Гүзәл Гарипова. Ә менә шәһәрдә балалар да, әти-әниләр дә көйсезрәк. Ашханә ризыгына борын җыерып караучылар да юк түгел. Янәсе, салкын, тәмсез… Ашарга вакыт булмады дип кайтучылар да очрый. Шуңа күрә букчаңа ризык тутырып йөрүдән башка чара калмый.
– Минем кызым өч ел буе мәктәпкә ризыкны үзе белән йөртте. Андыйлар шактый иде. Чөнки аллергияле, диетада утыручы балалар бар. Бу яңалык мөселман гаиләләренә үзе бер җәза булачак. Ашханәдә пешерелгән ризык хәләл булмаганда, балалар бөтенләй ашаудан туктаячак. Мин үзем ботка, ипи, яшелчә, җиләк-җимешләр биреп җибәрә идем. Анда бозыла торган әйберләр, майонез, суган, кетчуп кушмыйсың, билгеле. Ашауны микродулкынлы мичтә җылытып ашадылар. Һәр балага үзе теләгән ризыкны ашау хокукы бирергә кирәк. Мәктәптә тикшерүчеләр күп, әнә контейнерларын ачып карасыннар, – ди Казанда яшәүче Яран ханым.
Башкалабыз ашханәләренең берсендә эшләүче Мөсәнирә ханым әйтүенчә, өйдән алып килгән ризыкка ашханә хезмәткәрләренең катнашы юк. “Анысы өчен әти-әниләр җавап бирә. Балага утырып ашарга мөмкинлек буламы әле? Безнең мәктәптә микродулкынлы мич юк. Ярый ла, сыйныф җитәкчесе андый мөмкинлекне тудырса. Бала кулын юамы? Монысын да күзәтеп торырга кирәк. Контейнерыннан алып килгән сыен чыгарып ашый да букчасына кабат тыгып куя. Ашханәдә туклану бөтенләй икенче инде”, – ди ул.
Казан мәктәбендә эшләүче табиб-диетолог Әлфия Нуриева яңа кагыйдәләргә үзе дә аптырый.
– Безгә ничә еллар буе, аш серкәсе сәламәтлеккә файдалы түгел, диделәр. Маринадлаган кыяр да алырга ярамады. Кызык, хәзер аш серкәсенең кирәге чыккан! Болай да яшелчәләрне, салат ясаганчы, тозлы суга салып тотабыз. Бер сәгать эчендә пычраклары өскә чыгып бетә. Икмәк саклана торган шкафларны серкәле су белән сөрткәч тә, исе тиз генә бетми. Бөтенләй аңкып торса, әти-әниләргә ничек аңлатырбыз? – ди белгеч. – Минем яныма да, өйдән ризыкны үзебез әзерләп җибәрәчәкбез, дип берничә әти-әни килгән иде. Барысын да яхшылап аңлаттым. Кичтән пешергән шулпаны термоска тутырып яки кәтлит, балыкларны махсус савытка салып җибәрәләр. Анда нәрсә генә юк! Әле ул ризык баланың букчасында төшкә кадәр йөри. Ә шулпа өч сәгать җылыда торса, бозыла. Ашау культурасы турында белми халык. Ашханәгә ризык җылытырга дип килгән балаларны куып җибәрә идем. Берәр хәл булса, әти-әни түгел, мәктәп җавап бирәчәк бит. Без кашык, чәнечкеләрне махсус мичтә кыздырабыз. Кем өйдә шулай эшли? Әти-әниләр, мәктәптәге ризык тәмсез дип, кыланмасын иде. Балаларга барлык таләпләргә туры килгән, сыйфатлы ризык кына ашатабыз.
Фото: pixabay.com