Хәзер мин тормышның кадерен беләм. Ялгызым гына бала үстерүемә дә үкенмим хәтта. Бала чагымда күреп өлгергән кайгы-хәсрәт мине әнә шуңа өйрәтте. 16-17 яшемдә кылган гамәлләремнән сабак алырга кирәклеген аңладым. Бу хатны да башкалар ялгышмасын, кеше хатасыннан сабак алырга өйрәнсен дип язам. //Ватаным Татарстан//
Мин Татарстанның бер районында туып үстем. Балачагым рәхәт узмады. Алты яшемдә әтием белән әнием аерылышты. Бик авыр булды ул чаклар. Әниебез сер бирмәде, безне кеше итәргә тырышты, кеше арасында ким-хур итмәс өчен барысын да эшләде. Кызганыч, мин боларны хәзер генә аңлый башладым. Ә ул вакытта… Әллә балалык, әллә әтисезлек аркасында кылган гамәлләрем өчен әле дә үкенәм. 13 яшемдә әбиләрем яшәгән авылга кунакка кайттым. Кич клубка чыктык – заманасы шундый иде. Шунда мине бер егет озата кайтты. Әй, ошаттым да инде үзен. Чып-чынлап гашыйк булдым! Бу хәлне әни дә сизде, әбиләр дә яратып бетермәде. Ниткән гыйшык ди ул бала-чагага?! Төрлечә үгетләп карадылар. Ә мин аларны ишетергә теләмим. Кайчак әни кышкы аяк киемемне яшереп куя, мин исә, тиле, резин итек киеп чыгып китәм.
Эшләр зурга китте. Болай йөрүнең азагы хәерле бетмәде. 15 яшьтә алдандым. Дөресрәге, йөргән егетем, бергә булыйк, диде. Мин ризалаштым. Егетем ул-бу булса, ташламаска сүз бирде. Ул чакта әнием башка иргә кияүгә чыккан иде. Яңа әти белән уртак тел табып булмады. Әнә шул билгесезлек, наз җитмәү йөрткән мине, күрәсең. Август аенда мин авырга калганымны белдем. Үзем ябык, эчем дә тиз генә үсмәде. Бу хакта хәтта мәктәптә дә белмәделәр. Гыйнвар аенда гына сизелә башлады. Әнием мине шундук табиблар янына алып китте. Ә анда баргач, балага җан кергәнен әйттеләр. Озак та тормады, егетем мине өйләренә алып кайтты. Корсак белән килеп кергәнемне каената-каенанам буласы кешеләр ошатып бетермәде.
Минем өчен авыр көннәр башланды. Ирем армиягә бармас өчен психоневрология диспансерында дәваланып кайтты. Башта эчми-тартмаса да, тора-бара холкы үзгәрде. Өйләндем дип тормады, кич клубка чыга башлады. Бу хакта каенанама әйтсәм, дәшмә, ул әле йөреп туймаган, дип авызымны каплый иде. Ошамаса, чыгып кит, дип кенә кычкырды. Чираттагы гауга әнә шулай тәмамланды да. Балабыз туган иде инде.
Әнинең туганнарына барып егылдым. Анда яши башладык. Ә бер көнне мине районга чакыртып алдылар. Янәсе, мин баламны карамыйм, шуның аркасында ул авыруга сабышкан икән. Нәрсә буласын яшереп тормадылар. “Башта кызың белән хастаханәдә дәвалан, аннан соң икегезне дә балалар йортына җибәрербез”, – диде табиблар. Мин риза булмадым.
Мондый “кайгырту”ның бер туганымның эше дип уйладым. Сыенырга яңа урын табарга кирәк иде. Әбиемә күчендек. Ул өйдә әби, аның 40 яшьләр тирәсендәге улы, кызым белән мин бергә яшәдек. Анда да тынычлап яшәргә язмаган икән. Абыем тиешле кешенең миңа башка мөнәсәбәт күрсәтәсе килде. Ул мине сеңлесе түгел, ә хатын-кыз итеп күргән икән. 15 яшендә бала тапкан кыз барысына да риза дип уйлаган, күрәсең. Көчкә качып котылдым.
Бу хәлне әнигә сөйләгәч, ул мине үзенә алып китте. Тормыш яхшыра башлаган кебек булды. Әнидән генә ярдәм көтеп ятмыйм дип, иремне алиментка бирдем. Үзем һаман яхшылыкка өметләнәм. “Үзем дә әтисез үстем, баланы бәхетсез итмик. Әйдә, авылдагы иске булса да берәр йортны алып, гаилә булып яшик”, – дидем. Тыңлады. Җиңел яшәмәдек. Кышын суык, көне буе мичкә ягасы. Су да кермәгән. Әкренләп баланы бакчага урнаштырдым, колхозга эшкә чыктым. Бездә бәрәңгене чәчәләр дә ат белән тигезләп йөриләр. Мин атка тагасы тырманы үзем өстерим. Ничек тә яшәргә тырыштым.
Ир дигәнем генә тормыштан ямь таба белмәде. Ике сүзнең берсендә үз-үзенә кул салу белән куркытты. Әллә нишләде ул. Аракыны күп эчте. Башы да бутала башлады. Бу хакта әнисенә дә әйтеп карадым. Әмма әллә ни игътибар итмәделәр. Гаепләргә мин бар идем. Әйбәт хатын булырга, гаиләне саклап калырга, сабыр итәргә тырыштым. Тик 16 яшьлек баланың сабырлыгы белән генә гаилә тартып барырлык булсын икән лә ул! Ирем салып кайтса, мин һәрчак киенгән, бала да әзер тора иде. Кул күтәрә башласа, күршеләргә керәбез. Әле ярый алар хәлне аңлый торган кеше булып чыкты. Әллә ниләр күрдем, тик башка барыр җирем булмагач, дәшмәдем.
Кызыма өч яшь тулгач, ирем бөтенләй өйгә кайтмый башлады. Анысына да ияләштем. Миңа күрше хатыны килеп керде. “Төш күрдем, янәсе, Илсур асылынган”, – ди. “Өч көн кайтмады инде, кайдалыгын белмим”, – дим. Эзләргә булдык. Аны элмәккә менгән килеш эзләп таптык. Үз-үзенә кул салганына байтак вакыт узган булган инде.
Бу хәсрәт мине бөтенләй бетерде. Бер айда 20 килога ябыктым. Илсурның ашларын уздырдым. Авылдашларым мине аңлады. Беркайчан начар сүз әйтмәделәр. Өйгә сәдака ташыдылар. Әнә шулар белән, күршедә ризык әзерләп, аш уздырдым. Ә аннары бу куркыныч йорттан киттем. Анда яшәрлек көч калмаган иде.
Районга барып урнаштык. Ерак туганыбызның тулай торакта бер бүлмәсе булган икән. Шунда яши башладык. Училищега укырга кердем, эшкә урнаштым. Яңа танышларым бу хәлләр турында берни белми. Башкалар бу яшьтә тормышка аяк кына баса әле. Мин дә шулай эшләргә булдым. Минеке кебек үткәннәр белән яшәргә ярамый. Бу вакытка күреп өлгергәннәрне онытасым килә. Тик килеп кенә чыкмый: кулымда кечкенә кызчыгым бар.
Рәйхана Мәрданова.
Казан