Дәүләт Думасына кертелгән яңа социаль закон проекты ни белән яный?
Дәүләт Думасына бюджет өлкәсендә эшләүчеләрнең минималь хезмәт хакын яшәү минимумыннан ике тапкыр ким булмаган күләмдә билгеләү турында закон проекты кертелде. Әлеге документ парламентның түбән палатасы мәгълүматлары базасында басылды. Законның үз көченә керүенең тәкъдим ителгән датасы — 2020 елның 1 гыйнвары, димәк, аны Гадәттән тыш тәртиптә карый һәм кабул итә алалар.
Закон проекты РФ Хезмәт кодексының 144 статьясына үзгәрешләр кертүне күздә тота. Инициативаның авторлары – Төньяк Осетия — Алания Республикасы парламенты депутатлары-әлбәттә, яхшылык телиләр. Алар булачак закон нигезләмәләрен медицина хезмәткәрләренә, педагогларга, шулай ук мәдәният өлкәсендә эшләүче дәүләт һәм муниципаль учреждениеләр хезмәткәрләренә таратырга тәкъдим итәләр.
Әлбәттә, табиблар, шәфкать туташлары, укытучылар, китапханәчеләр хезмәт хакын яшәү минимумы буенча гына түгел (киләсе елдан ул ил буенча уртача 11280 сум тәшкил итәчәк), ә ике тапкыр зурракка алуларына кем каршы?! Күп кенә төбәкләрдә, шул исәптән Кавказда, бу бик актуаль мәсьәлә.
Проблема бер нәрсәдә: бу изге максатларга акча каян алырга? Өстәвенә, яңалык күпме бюджет хезмәткәрләренә кагылачак, идея авторлары үз документларына нинди финанс чыгымнары таләп ителәчәк — бернинди дә төгәл исәп — хисап ясамаган. Аның каравы проектны тормышка ашыруга «икътисади вәзгыятьне яхшырту, икътисад һәм җитештерү өлкәсен үстерү нәтиҗәсендә арткан керемнәрдән акча алырга»тәкъдим итәләр. Барысы да яхшы булыр иде, тик бүгенге көндә югарыда телгә алынган «яхшырту» һәм «үсеш»не каян алырга соң? Ел нәтиҗәләре буенча, Хөкүмәт планлаштырган 1,3% ка артса, тулаем эчке продукт алга таба да үсәчәк. Алай да факт түгел: күп кенә тәнкыйтькә дучар булган экспертлар мондый тыйнак күрсәткеч стагнация сазлыгына баткан икътисадны тарталмаска мөмкин, дип саный — Росстатның гадәти саннарга бәйле хәйләләренә әверелгән очракта гына. Ә акча-закон проекты хупланса, бюджет хезмәткәрләренә язуда түгел, ә чыннан да түләргә кирәк булачак…
Бюджет өлкәсендә эшләүчеләргә федераль бюджет тәкъдим иткән бөтен нәрсә күптән һәм яхшы билгеле. Агымдагы елның 1 октябреннән федераль дәүләт хезмәткәрләренең һәм бюджет өлкәсе хезмәткәрләренең хезмәт хакы 4,3% ка индексацияләнгән. Ә бер елдан соң, 2020 елның 1 октябреннән, «май указлары»на кермәгән бюджет өлкәсе хезмәткәрләренең окладларын 3,8% ка күтәрәчәкләр. Өстәвенә, индексация педагогларга, табибларга, мәдәният учреждениеләре хезмәткәрләренә, югары уку йортлары укытучыларына һәм фәнни хезмәткәрләргә кагылмый.
Шуңа күрә яхшы микән, начармы, тик федераль бюджет яшәү минимумына карата хезмәт хакларын икеләтә арттыруны күздә тотмый. Бу, әлбәттә инде, икътисадның 1 процентка тиң булган символик үсеше булганда. Димәк, тиешле законны үтәүнең авырлыгы, аны кабул иткән очракта, төбәк бюджетларына төшәчәк. Ә Россиядә федерациянең 85 субъектыннан, төрле исәпләүләр буенча, донор төбәкләр нибары 12-14. Калган җиде дистәләгән субъект федераль Финанс министрлыгына кул сузып тора һәм аннан дотацияләр көтә.
Ни хисабына алар үзләренең тишек кесәләрендә элек планлаштырылмаган өстәмә түләүләргә йөзләгән миллион сумнан артык акча эзләячәк? Юк, монда, әлбәттә, «җирле түрәләр азрак урласын» яки «җирле губернатор үз дачасы чормасында эзләсен-аңа фээсбешниклар тентүе белән килгәч, анда бер миллиардлык табар, мөгаен», дигән типтагы тәкъдим итәргә мөмкин.
Әмма болар барысы да һаваны буш селкетү, финанс системасы чынбарлыкта шулай эшләми. Ә ул Майс указлары — 2012 елдан ук Президент указын үтәү мисалында кебек эшли. Ул чакта, җирле бюджетлардан да укытучыларга, фәнни хезмәткәрләргә һәм табибларга хезмәт хакларын төбәк буенча уртача күрсәткечтән 200% ка кадәр җиткерү таләп ителгән иде. Бу җәнҗаллы кушылуга һәм институтларны, мәктәпләрне, хастаханәләрне күпләп ябуга, белгечләрнең күпләп эштән чыгарылуына, аларның хезмәт хаклары хисабына калганнарга ике тапкыр арттыруны оештырган.
Бу юлы да шул ук хәл булачак. Бары бер генә нәрсә юандыра: ул май указларын үтәми мөмкин тү-гел иде — алар артыннан президент торды. Ә осетин депутатларының башлангычын постау астында яшерергә була. Аңлашыла ки, төбәкләрдә табиблар, укытучылар һәм китапханәчеләргә эш урынын югалтмау да яхшы. Хәзерге заман күрсәткече буенча, бу инде казаныш…
Чыганак “МК” фото: Кирилл Искольдский